راپورتاژ: عبدالرحمن
(کابل ټکی کام، ۱۳۹۸ ليندۍ ۴، دوشنبه)
د چين د ايغور ټولنې مشره روشان عباس چې دا مهال په امریکا کې د دغه ټولنې د کمپاين چارې پر مخ وړي وايي، چين حکومت له ايغور مسلمانانو سره ناوړه چلند او هغوی سره رواني او فزيکي برخورد کوي.
ياده ټولنه وايي، چې د دوی هڅه دا ده څو د بشري حقونو اړوند د چین حکومت له خوا د ايغور مسلمانانو سره د چلند په اړه نړيوال خبر کړي.
آغلې روشان عباس وايي، چين حکومت تر درې ميليونو مسلمانان په ځانګړو زندان ته ورته کمپونو کې ساتلي چې هغوی سره په يادو کمپونو کې زورزياتی، رواني او فزيکي برخورد کيږي او دې ته اړ کيږي څو له اسلام نه واوړي.
ایغور مسلمانان چې د چین هیواد په سينګيانګ ایالت کې استوګنه لري، په وروستیو کلونو کې ددې هیواد د حکومت له لوري تر سختو فشارونو لاندې نيول شوي دي.
د روشان عباس په خبره، په یادو کمپونو کې پټې کيمرې لګول شوي، هر کس څارل کيږي، له هر یو نه يې ډي اېن ای نمونې اخيستل کيږي، پنځه لکه کوچنيان يې یتيم خانو ته ليږل شوي او جينکۍ يې په زوره دېته مجبوره کيږي څو له چينايي غير مذهب دينونو والا سره ودونه وکړي.
آغلې روشان وايي، د چين حکومت له خوا چې د ايغور مسلمانانو سره د ظلمونو او ناوړه چلند کوم راپورونه خپاره شوي ټول يې حقيقت لري زياتوي د دغه هیواد په ځینو سيمو کې مسلمانانو ته د عبادت اجازه ورکول شوې خو په وينا يې ايغور مسلمانان دا ازادي نه لري چې روژې ونيسي، لمونځونه وکړي، ستر پرده وساتي او حلال خوراک وکړي.
هغې په دې اړه ګيله وکړه چې ولې اسلامي هيوادونه د ايغور مسلمانانو پوښتنه نه کوي او په دې اړه يې چوپتيا غوره کړې.
څو ورځې مخکې نيويارک ټايمز د ايغور مسلمانانو په اړه راپور خپور کړی و چې پکې د چین د ولسمشر شي جين پينګ له قوله راغلي، د دغه هیواد له کمونست ګونده په پټو بيانيو کې غوښتنه شوې چې د ايغور مسلمانانو پر وړاندې کلکه اراده ولري او پر هغوی هيڅ ډول ترحم ونه کړي.
تر دې مخکې هم د چين حکومت له خوا د ايغور مسلمانانو سره د ظلمونو، د هغوی د شکنجې او په زندانونو کې د ساتلو راپورونه، انځورونه او ويډیوګانې خپرې شوي چې تر اوسه هيڅ کوم اسلامي هيواد پرې غبرګون نه دی ښودلی.
د روان ۲۰۱۹م کال په جون مياشت کې د مذهبي ازاديو لپاره د امريکا استازي سام براونيک د چين حکومت له لوري د ايغور مسلمانانو سره د ظلمونو په تړاو د مسلمانو حاکمانو خاموشي وغندله په وينا يې چې مسلمانه ټولنه بايد پر خپلو حاکمانو زور راوړي څو د ايغور مسلمانانو د ډله ييزې نيونې په تړاو خپله خاموشي ماته کړي.
تر اوسه هيڅ کوم اسلامي هيواد په چين کې د ايغور مسلمانانو سره د حکومت له خوا د روانو ظلمونو د مخنیوي په تړاو هيڅ ډول څرګندونې نه دي کړي چې د شنونکو په باور د افغان حکومت په ګډون، د عربي نړۍ او نور سيمه ييز اسلامي هيوادونه او یو شمېر سیاستوال د شخصي ګټو له امله، د چین د بې عدالتیو پر وړاندې پټه خوله دي.
ايغور مسلمانان وخت ناوخت هڅې کوي څو د چين حکومت د فشارونو له کبله نورو هيوادونو ته پناه يوسي چې له مخې يې په ۲۰۱۵م کال کې د ايغور یوه مسلمانه ډله د افغانستان بدخشان ولايت ته راغلی و چې وروسته د ګډ حکومت له خوا بيرته چين حکومت ته وسپارل شول.
