غورځنګ
د ظاهرخان د واکمنۍ پر مهال چې کله د سردار شاه محمود خان د صدارت دوره پيل شوه نو ورسره سم ډيموکراسۍ ته هم کار پيل شوه، که څه هم په هغه وخت کې غربيانو ډيموکراسي د ولسواکۍ، پاک تهذيب، پرمختللي تمدن او نورو خوږو نومونو مسلمانانو ته ورپېژندلې وه خو بيا هم هغه ناخوالې چې اوس يې هم افغانان شاهدان دي او هر وخت يې له امله وحشتونه پرې کېږي؛ د همدغې ډيموکراسۍ پايلې او نتيجې دي.
دغه سردار شاه محمود خان پر افغانانو باندې خصوصاً په هغو افغانانو چې دفتري کارونه يې کول او د ظاهرخان په نظام کې داخل خلک وو، په هغو باندې يې دغه غربي ډيموکراسي تعميل کړه، چې په ترڅ کې يې د ازاد فعاليت تر نامه لاندې يو فرمان صادر کړ او پکې وې ويل چې له دې وروسته به په افغانستان کې هر څوک چې په ډيموکراټيکو شرائطو برابر وي؛ کولی شي سياسي ګوند فعال کړ ي او ځان سياست ته ورداخل کړي.
د سردار شاه محمود خان د صدارت په دوره کې له دې فرمان وروسته هر لوستي شخص هڅه کوله چې يو سياسي ګوند جوړ او سياسي فعاليت پيل کړي، تر څو واک ته ورسېږي او پر افغانانو خپل هر ډول احکام وچلوي.
د سردار شاه محمود خان د دغه فرمان په ترڅ کې مختلفو ګوندونو سياسي فعالیتونه پيل کړل او فعاله ګوندونه شول، چې د هغو له جملې څخه يې څو ډېر مشهور ګوندونه شعله جاويد، خلقي او پرچم ګوند، افغان ملت ګوند او نور وو، چې د زياترو ګوندونو مشران يا د پارلمان غړي وو، يا هم د صدراعظم شاه محمود خان د کابينې غړي وو او يا هم هغه خلک وو چې په بهرنيو هېوادونو کې سفيران مقرر وو.
له همدې امله وو چې ځينو لويو احزابو چې واکداران او مشران يې د نورو ملکونو سفيران وو؛ له بهرنيو خصوصاً ګاونډيو هېوادونو سره په دې جوړ جاړی وکړ چې مونږ به په خپل هېواد افغانستان کې ستاسې ګټې خوندي او په مقابل کې يې تاسو زمونږ ګوند له هره اړخه تمويلوئ!
په همدې اساس خلق او پرچم ګوند روسان د ځان باداران وګرځول، شعله جاويد بيا د چين کمونستي رژيم د ځان لپاره په بادارۍ ونيول او نورو ګوندونو هم ځينې نور هېوادونه په بادارۍ ومنل او په افغانستان کې يې د خپلو بادارانو هېوادونو لپاره کار پيل کړ.
لنډه دا چې وروسته داسې وخت راغی چې خلقيان او پرچميان د اتحاد جماهر شوروي په پوره مرسته، مداخله او کومک سره په هېواد کې هغه فجائع تر سره کړل چې قلم يې له ليکلو او غوږونه يې له اورېدلو عاجز دي.
که څه هم له دې مخکې افغانستان د انګرېزانو تر بهرني او داخلي نفوذ لاندې وو خو دا ځل نو د روسانو تر څنګ د ډېرو هېوادونو تر سياسي نفوذ لاندې شو.
