ابوالیاس جهادوال
حکومتداری الکترونیکی (Electronic government ) پدیده ای که در دهه اخیر مورد توجه قرار گرفته، یکی از پدیده های مهم حاصل از به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات بوده که پیاده سازی آن تحولی بس عمیقی را در نحوه زندهگی، اداره و رهبری کشورها به دنبال داشته است.
در حکومت الکترونیک با استفاده از دانش و تکنالوژی جدید اطلاعات و ارتباطات فاصله میان دولت و مردم را کاهش میيابد و به شهروندان کمک ميکند تا خدمات مورد نیاز خود را با هزینه کمتر، با سرعت بیشتر و با کیفیت مطلوبتر از سازمانهای حکومتی دریافت کنند.
هدف حکومتداری الکترونیکی ارائه خدمات مستقیم و با سرعت و دقت بالا به شهروندان، کارکنان حکومتی، بخشهای تجارتی و سایر بخشهای نظام است که این کار هم به نظام (کاهش هزینه های دولت، افزایش سرعت در خدمترسانی و…. )و هم به شهروندان (دریافت خدمات با سرعت و دقت بالا، افزایش امنیت اطلاعات و… )تسهيلاتی را فراهم میکند.
تاريخچه:
واژه حکومت الکترونیک برای اولین بار در سال ۱۹۹۵ در ایالات متحده بهکار گرفته شد که با مرور زمان مردم سراسر جهان حتی کشورهای رو به انکشاف و عقب مانده نیز کم و بيش با واژه حکومتداری الکترونیکی آشنا شدند و در امورات مختلف از آن استفاده میکنند.
این در حالیست که برخی کشورها حتی قبل از ظهور اینترنت ( دهه ۱۹۸۰) از تکنالوژی اطلاعاتی برای بهبود اثربخشی فعالیتها و ارتقایارتباطات داخلی بهره میبرند اما در آن زمان حکومتداری الکترونيکی صرفاً محدود به بخشّهای داخلی و مدیریتی بود که با مرور زمان این روند سير انکشافي خود را پيمود.
در اوایل دهه ۱۹۹۰ تیکنالوژی جستجوی ويب ایجاد گردید و اینترنت تبدیل به کارایی هزینه و سهل الوصول برای سازمانها بهمنظور ارتباط مستقیم با شهروندان و ارائه حجم بالای اطلاعات به مردم گردید.
در تاریخچه حکومتداری الکترونیکی سه رویداد نقش بسزایی داشته که مربوط به پروژه سیستمهای اطلاعات شهری میشود، که در سالهای ۱۹۷۳ تا ۱۹۷۸ در پوهنتون کالیفرنیا، ایروین توسط تیمهای چند رشتهیی اجرا ءگردید.
این پروژه اولین، بزرگترین و نظامندترین مطالعه تجربی در زمینه خط مشی و پیامدهای مرتبط با کاربری کامپیوتر در سازمانهای خدماتی پیچیده محسوب میشد که در واقع فرآیندهای سیاسی و اجتماعی مستمری که در بحث تیکنالوژي تأثیر گذار است را روشن ساخت. این محققان رویکردی تئوری سیستمهای باز تيکنالوژی و محیط را اختیار کردند و بر تعامل مستمر بین سازمانهای دولتی و محیطهای خارجی و داخلی شان تأکید نمودند. آنها به این نتیجه رسیدند که کامپیوتری کردن باعث تقویت قدرت و تأثیر عوامل و گروه هایی میشود که قبلاً بیشترین منابع و قدرت را در سازمانها در اختیار داشتند.
دومین رویداد (سال۱۹۸۵) انجمن ملی مدارس اداره امور دولتی پیشنهاد نمود که در جهت کامپیوتری کردن امور، باید نخست مهارتهای مرتبط با آن آموزش داده شود. این پیشنهادات شامل ارائه یک رشته سیر تحول کامپیوتر بهصورت اجباری برای تمام دانش آموزان، تمرکز مدیریت اطلاعات در چند پوهنتون و یکپارچگی مهارتها و دانش کامپیوتر در رشته های اداره امور دولتی میباشد.
سومین رویداد، تحت مقاله ای در سال ۱۹۸۶ توسط بزمن۴ و برت اشنایدر در مجله اداره امور عمومی به چاپ رسید. این مقاله در واقع سرآغازی در رابطه با کاربرد اینترنت و ویب و در نهایت مفهوم تکامل یافته حکومت الکترونیکی بود.
تعاریف:
از حکومتداری الکترونیکی تعاريف گوناگونی ارائه شده که برخی از آنها قرار ذیل است:
• کسبوکار الکترونیکی در یک کشور که در آن از زیرساخت واحد استفاده میشود؛
• سازماندهی دوباره خدمات شهروندی به کمک تیکنالوژی اطلاعات ؛
• استفاده از تیکنالوژی اطلاعات و ارتباطات برای ارتقاء کارایی، اثر بخشی، شفافیت تبادلات و تعاملات اطلاعاتی میان حکومتها و در داخل نظامها؛
• تجارت الکترونیکی که توسط بخش حکومتی مورد استفاده قرار میگیرد؛
• استفاده تکنالوژی بهویژه تيکنالوژی مبتنی بر ويب در جهت ارتقای دسترسی به اطلاعات و خدمات عمومی؛
• استفاده آسان از فناوری اطلاعات در جهت ارائه خدمات دولتی به صورت مستقیم به مشتریان در طول هفته و در طول ۲۴ ساعت شبانه روز ؛
• تأمين کننده ارتباط بین حکومتها و مشتریان شان( بخش تجاری، دولتها دیگر و شهروندان) و تهیه کنندهگان خود( بخش تجاری، دولت های دیگر و شهروندان) با استفاده از ابزارهای الکترونیکی؛و
• استفاده حکومت از تیکنالوژی بهخصوص فناوری ارتباطات و اطلاعات بهمنظور ارتقاء دسترسی و ارائه خدمات و اطلاعات حکومتی به مردم، شرکاء تجاری، کارمندان و دیگر دستگاه ها و حکومتها.
خدمات:
خدماتیکه ذریعه حکومتداری الکترونیکی ارائه میشود، قرار ذیل است:
1. پرداخت؛
2. خدمات یکبار مصرف دولتی؛
3. خدمات مشاوره از راه دور؛
4. خدمات دلالی؛
5. فورمهای الکترونیکی؛
6. نظر خواهی؛
7. کاریابی؛
8. ارائه دادههای آماری؛
9. خدمات بازار؛
10. خدمات پولیس الکترونیکی؛
11. خدمات سیاست گذاری الکترونیکی؛ و
12. خدمات ثبت الکترونیکی.
مزایا:
گام برداشتن در راه تحقق حکومتداری الکترونیکی از اولین برنامههای نظامهای قرن بیست و یکم بوده و برخی از کشورها در این عرصه به رقابت پرداخته اند، زيرا این شیوه جديد حکومتداری دارای برخی از مزایایی به شرح ذیل است:
1. کاهش تشریفات دستوپا گیر؛
2. ارائه خدمات الکترونیکی؛
3. اطلاعرسانی الکترونیکی؛
4. تأمین رضایت شهروندان؛
5. افزایش اقتدار ملی؛
6. افزایش بهرهوری؛
7. توسعه مشارکت مردمی؛
8. شفافیت امور و کاهش رشوه خواری؛
9. تصمیمگیری سریع مبتنی بر اطلاعات؛
10. اثراآت مثبت محیط زیستی؛ و
11. کارآفرینی.
مدل ها:
برای پیادهسازی حکومتداری الکترونیکی مدلهایی ارائه شده و ممکن کشورهای گوناگون از مدلهای متفاوتی استفاده کنند ولی در اینجا صرفاً به مدل پنج مرحهیی سازمان ملل متحد اکتفاء میشود:
الف) مرحله پیدایش یا ظهور؛ در این مرحله کشورها از طریق ایجاد یک ویبسایت کوچک در ویب عمومي حضور مییابند. ادارات دولتی نیز سایتهای اینترنتی خود را ایجاد میکنند.
ب) مرحله ارتقا یا توسعه؛ تعداد صفحات ويب در این مرحله افزایش مییابد و اطلاعات موجود روی آنها بیشتر میشود. همچنین سایتهای اینترنتی پویاتر خواهند شد. اطلاعات بهصورت پویا و متنوع ارائه و سریعتر بهروز شده و به شکل کاتالوگ، خبرنامه و ماشينهای جستجو در دسترس است.
ج) مرحله تعامل؛ ارائه اطلاعات بر اساس نیاز مراجعان سازماندهی میشود و کاربران میتوانند با پست الکترونیکی یا تکمیل کاربرگهای الکترونیکی با سازمان مربوطه ارتباط برقرار کنند. بنابراین در این مرحله ارتباط دوطرفه بیشتری میان مشتریان و سازمانها برقرار میشود.
د) مرحله تراکنش یا تبادل؛ کاربران میتوانند از خدمات روی خط استفاده کنند، برای دریافت خدمات مبلغ مورد نظر خود را بپردازند و فرایند مالی با درجه امنیت مورد نیاز را بهصورت بر خط انجام دهند.
ه) مرحله یکپارچگی یا ادغام؛ در این مرحله، همه خدمات و اطلاعات دولتی، بهسادگی توسط اینترنت قابل دسترس میباشد. وظایف همه سازمانها بهصورت الکترونیکی یکپارچه شده و در فضای دیجیتال مرزهای متمایزکننده ادارات برداشته شدهاند.
ادامه