کابل ټکی کام (شنبه، ۲۰ غویی، ۱۴۰۴ل)
په جنوبي آسیا کې یو ځل بیا د فضا نه جګړه نړیوالو سرلیکونو ته راغلې ده، چې د پاکستان او هندوستان د هوایي ځواکونو ترمنځ د یوه احتمالي “ډاګ فایټ” يا هوايي زور ازمايښتۍ راپورونه خپاره شوي دي.
پاکستان ادعا کوي چې د مې په شپږمه او اوومه نېټه یې درې رفال الوتکې او دوه نورې هندي جنګي الوتکې رانسکورې کړې، خو هند تر اوسه دا ادعاوې نه دي تأیید یا رد کړي.
د بي بي سي ویریفای څېړنې ښيي چې درې ویډیوګانې، چې د یوې سقوط شوې رفال الوتکې ملبه ښيي، تأیید شوې دي.
ویل کېږي چې دا ویډیو د فرانسوي ساخت الوتکې پورې تړاو لري، چې د هند د هوایي ځواک لخوا کارېږي.
د دواړو لوریو وسلې: د ختیځ او لویدیځ ټکنالوژي مخامخ شوه
هند د ۲۰۱۹ کال د تاوتریخوالي وروسته ۳۶ رفال الوتکې له فرانسې واخیستې چې د میټیور میزایلونو سره مجهزې دي.
له بلې خوا، پاکستان هم د همدې مودې پر مهال له چین څخه ۲۰ جې ـ 10C الوتکې واخیستې، چې د پی ایل ـ ۱۵ پرمختللي میزایلونه لري.
رفال الوتکه ګڼ شمېر مأموریتونو ترسره کونکې جنګي الوتکه ده، چې د اتومي وسلو د انتقال وړتیا لري، او په افغانستان، عراق، مالي او لیبیا کې هم استعمال شوې ده. د دې مقابله کې، جې ـ 10C، د چین د پوځ لپاره جوړ شوی او وروسته یې د صادراتو بڼه غوره کړې. دا الوتکه د مخفی پرواز ظرفیت لري، پرمختللی راډار، اکټیو میزایلونه او د الکترونیکي جنګ سیسټمونه لري.
د پاکستان ادعاوې
د پاکستان هوایي ځواکونو مرستیال مشر ایئر وائس مارشل اورنګزیب احمد ویلي، دا یوه بېسارې هوايي نښته وه چې یو ساعت یې دوام وکړ او له دواړو لوریو څخه شاوخوا ۱۰۰ الوتکو پکې برخه اخیستې.
ده زیاته کړې چې پاکستان له خپلو جې ایف ـ ۱۷، ایف ـ ۱۶ او جې ـ 10C الوتکو استفاده کړې، او هدف دا و چې د هند اتومي وړ رفال الوتکې شنډې کړي.
پاکستاني چارواکو ادعا کړې چې رفال الوتکې د بهټنډه، سرینګر او جمو سره نیږدې ویشتل شوې دي. سره له دې، دا ادعاوې لا د کومې آزادې سرچینې لخوا نه دي تصدیق شوې.
نړیوال غبرګون او ستراتیژیک ارزښت:
واشنګټن، لندن او بیجینګ له نږدې څخه د دې نښتې د پایلو ارزونه کوي. د امریکا او فرانسي استخباراتي سرچینو هم د یوې رفال الوتکې نسکورېدل تایید کړي، خو هندي چارواکو ویلي، چې په مناسب وخت به غبرګون وښيي.
د نړۍ دفاعي تحلیلګران وايي، دا ډول نښتې چانس ورکوي څو د پرمختللو وسلو او هوايي تاکتیکونو ریښتیني مؤثریت وارزول شي.
د چین د پی ایل ـ ۱۵ میزایل په اړه، لوېدیځ استخبارات له کلونو راهیسې اندېښمن دي، او اوس دا امکان شته چې دا میزایل د لوېدیځو میټیور میزایلونو مخامخ ازمېښت شوی وي.
د ستراتیژیکو پایلو اټکل:
د دفاعي چارو کارپوهان وايي، چې اصلي بریالیتوب یوازې د ټکنالوژۍ نه، بلکې د هوايي تاکتیکونو، تمرینونو او د جګړې د سناریو تطبیق پورې اړه لري.
د پاکستان د متقاعد ایئر وائس مارشل ناصرالحق په خبره: “رفال ماشین د شک ځای نه لري، خو اصلي توپیر د امپلایمنټ یا کارونې طریقه ده.”
پایله:
که څه هم چې دا “ډاګ فایټ” لا تر اوسه نړیوالو ادارو رسمي نه دی اعلان کړی، خو د دې نښتې له امله د چین او پاکستان د هوايي وړتیاوو په اړه نړیوالې ارزونې تودې شوې دي.
دا نښته ښيي چې د سیمې ځواکونه نه یوازې وسلوال دي، بلکې د ستراتیژیکو همکاریو له مخې، د نړۍ تر ټولو پرمختللو جنګي وسایلو استعمال ته هم چمتو دي.
یادونه: تر اوسه پورې د پاکستان ادعاوې د کومې نړیوالې یا بېطرفې ادارې لخوا تایید شوې نه دي.
دا راپور د رسنیو، دفاعي کارپوهانو، او حکومتي چارواکو د بیاناتو پر بنسټ چمتو شوی دی.
